ԵՐԵՎԱՆ, ՀՈՒԼԻՍԻ 5, 24News
Սահմանադրական դատարանի շուրջ ստեղծված իրավիճակի շուրջ 24News-ը զրուցել է ՍԴ նախկին դատավոր Կիմ Բալայանի հետ:
-Պարոն Բալայան, այս օրերին բուռն քննարկվում են Սահմանադրության որոշ դրույթներ և Սահմանադրական դատարանի հարցը, Դուք ի՞նչ եք կարծում՝ Սահմանադրության մեջ կա՞ն կետեր, որոնք պետք է փոփոխվեն, որպեսզի պարզ լինի դատավորների և անդամների հարցը:
-Ես չեմ կարծում, որ պետք է տեսակետ հայտնենք մի բանի մասին, որի դեպքում մի բաժակ ջրում փոթորիկ են առաջացրել: Իսկ այն, որ Սահմանադրության մեջ կետեր կան, որոնք պիտի փոփոխության ենթարկվեն, դրանում էլ կասկած չունեմ: Բայց դա տասերորդական հարց է: Սահմանադրության անցումային դրույթներում հստակ գրված է, թե ՍԴ անդամները որքան են պաշտոնավարում, իսկ դատավոր են, թե անդամ՝ այդ խնդիրը լուծված է Սահմանադրության համաձայն: Բանավեճի որևէ առարկա չեմ տեսնում:
-ՍԴ նորընտիր դատավոր Վահե Գրիգորյանն ասում է, որ երկու դատավոր է ընտրված, մնացյալն անդամներ են: Հիմա այս հարցն ի՞նչ կերպ պետք է լուծվի: ՍԴ անդամներն արդյո՞ք պետք է շարունակեն պաշտոնավարել:
-Սահմանադրության մեջ ուղիղ գրված է, թե որքան պետք է պաշտոնավարեն ՍԴ անդամները: Այն ժամանակ ընտրվել են և կատարել դատավորի ֆունկցիա: Իսկ թե ինչու են անվանել ՍԴ անդամ, ոչ թե դատավոր, միանշանակ, դրա պատասխանը կա. այն ժամանակվա քաղաքական իշխանությունը ցանկացել է ոչ իրավաբանի բարձրագույն կրթությամբ անձանց ընդգրկել Սահմանադրական դատարանի կազմում: Այդ անձինք երեքն են եղել. տնտեսագիտական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Գագիկ Հարությունյանը, փիլիսոփայական գիտությունների թեկնածու, ֆիզիկոս Վալերի Պողոսյանը և բանասիրական գիտությունների թեկնածու Ռաֆայել Պապայանը: Ունենք մի քանի միջազգային կոնվենցիա, որոնց միացել էինք և դրանցում գրված էր, որ դատարանի դատավորը պետք է ունենա բարձրագույն իրավաբանական կրթություն: Առաջին Սահմանադրության ընդունման ժամանակ դատավոր տերմինը հանել են, անունը դրել են անդամ միայն այդ նպատակով: Ֆունկցիոնալ որևէ փոփոխություն չի եղել: Իմիջիայլոց, ի պատիվ այդ երեքի՝ պետք է ասեմ, որ երեքն էլ շատ լավ են աշխատել: Մինչև հիմա միջազգային ասպարեզում որևէ գերատեսչության ղեկավար այնպիսի հռչակ չի բերել մեր երկրին, ինչպես Գագիկ Հարությունյանն է բերել՝ լինելով ոչ իրավաբան: Հետևապես այսօր ասել, թե նրանք ՍԴ անդամ են ընտրվել, ոչ թե դատավոր՝ որևէ լուրջ հիմք չեմ տեսնում:
-Վահե Գրիգորյանը հայտարարում է, որ ՍԴ-ում ճգնաժամ կա: Դուք համամի՞տ եք և չե՞ք կարծում, որ դատարանում փոխելու, շտկելու բան կա:
-Վահե Գրիգորյանը մեկնաբանությունը տալիս է լեզվաբանական տեսանկյունից, թե ինչ տարբերություն կա դատարանի անդամի և դատավորի միջև: Բայց մենք պետք է նայենք Սահմանադրության ոգին, այսինքն, թե ՍԴ անդամ ասելով՝ սահմանադիրն ինչ է հասկացել և ՍԴ դատավոր ասելով՝ ինչ է հասկացել: Եվ եթե օրենսդիրը նկատի ունենար, որ ՍԴ անդամները որպես դատավոր չեն գործում, այդ մասին հստակ կնշեր: Բայց անցումային դրույթներում նշվել է միայն նրանց պաշտոնավարման ժամկետների մասին: Ասեմ նաև, որ ՍԴ անդամների պաշտոնավարումը 12 տարի դարձնելը վատթարացնող նորմ է, հետևապես՝ չէին կարող հետադարձ ուժ տալ և ՍԴ նախկին անդամներին ասել, որ իրենց լիազորությունների ժամկետն ավարտվել է: Դրա համար այդ բանը չեն արել: Իրավական տեսանկյունից ես լուրջ խնդիր չեմ տեսնում: Գուցե ավելի հստակ լինելու համար օրենսդիրը պետք է ասեր, որ նրանք գործում են որպես ՍԴ դատավորներ:
-Այժմ որոշ պատգամավորներ նշում են, որ ավելի լավ է՝ ՍԴ անդամները հրաժարական ներկայացնեն՝ առանց լուրջ ցնցումներ առաջացնելու:
-Ախր ծիծաղելի է նման տեսակետ լսելը: Իրավական որևէ հիմք լինել չի կարող: Իրավական հիմքը պետք է բխի Սահմանադրությունից և ՍԴ մասին օրենքից: Դա քաղաքական հայտարարություն է: Ես, օրինակ, ընտրվելու ժամանակ եղել եմ կուսակցական, բայց ընտրվելուց անմիջապես հետո հայտարարել եմ, որ դադարեցնում եմ կուսակցական գործունեությունը և մինչև այժմ որևէ կուսակցության անդամ չեմ: ՍԴ անդամների սահմանադրական իրավունքները չենք կարող ոտնահարել: Այլ բան է, որ քաղաքական փոփոխությունները կարող են որոշակի փոփոխություններ առաջացնել, բայց դրանք պետք է իրավական ձևակերպումներ ստանան Սահմանադրության մեջ:
-Խոսվում է նաև Հրայր Թովմասյանի հրաժարականի մասին: Նշվում էր, որ նա պատգամավորի մանդատը վայր դրած չի եղել, երբ դարձել է ՍԴ նախագահ:
-Ճիշտն ասած, մանդատի վերաբերյալ որևէ տեղեկություն չունեմ: Պետք է ասեմ, որ ընդհանուր սահմանադրական տրամաբանություն կա, որի շրջանակներում մենք պետք է նայենք խնդիրը:
-Եթե Հրայր Թովմասյանը հրաժարական չի ներկայացնում, նա պետք է պաշտոնավարի մինչև 70 տարեկա՞ն, ցմա՞հ:
-70-ը նախկին Սահմանադրությամբ էր: Նորով նա պետք է պաշտոնավարի մինչև 65 տարին լրանալը: Այստեղ այլ խնդիր կա. քաղաքական տեսակետից եթե նայեք՝ այն ժամանակ մոտ 20 օր հետո ուժի մեջ էր մտնում նոր Սահմանադրությունը, որի համաձայն՝ դատարանի նախագահ պետք է ընտրեին ՍԴ անդամները: Այդ ժամանակ 2 տեղ ազատ էր՝ իմ և Գագիկ Հարությունյանի տեղը: Իմ տեղը լրացվեց, Հրայր Թովմասյանը եկավ սկզբում որպես դատարանի անդամ, հետագայում ընտրվեց որպես դատարանի նախագահ: Մյուս թափուր տեղն այդպես էլ մնաց: Հիմա քաղաքական տեսակետից հարց է առաջանում. Եթե դատարանի նախագահին ընտրում եք մինչև 65 տարին լրանալը պաշտոնավարելու, և նախագահը 6 տարուց ավելի չի կարող ղեկավարել, ինչո՞ւ մյուս դատավորին էլ չընտրեցիք: Սա օբյեկտիվ հարցադրում է, որ առաջանում է և որը չարվեց: Եթե օբյեկտիվ եք շարժվում, քաղաքական շարժառիթ չկա՝ այս կամ այն անձին նշանակելու, զուտ ՍԴ-ի համալրման խնդիրն էր, մյուսն էլ անեիք, թող ևս մի հոգի ընտրվեր և պաշտոնավարեր մինչև 65 տարին լրանալը և ոչ թե 12 տարի: Դա էլ է հարց, թե այդ 12 տարին ո՞ւմ է ձեռնտու. ընդհանրապես Սահմանադրության մեջ արդարադատություն իրականացնելո՞ւն, թե՞ գործադրի լծակի տակ ընկնելուն: Եթե մարդը 40 տարեկանում ընտրվում է, 52-ում պետք է ազատվի: Սա նշանակում է, որ մենք հիմք ենք տալիս, որպեսզի 12 տարում այդ դատավորն այնպես գործի, այնպիսի սահմանադրական արդարադատություն իրականացնի, որպեսզի գործադիրն իրենից դժգոհ չլինի և հետո այլ աշխատանք տա իրեն: Ես կատեգորիկ դեմ եմ եղել ժամկետների կրճատմանը, այսօր էլ մնում եմ նույն կարծիքին, որ նման բան չէր կարելի անել:
-Այսինքն, ՍԴ նախագահը եթե պաշտոնավարում է մինչև 65-ը, անդամների դեպքո՞ւմ էլ պետք է նույնը լինի:
-Այո, ես սա ասել եմ Գագիկ Հարությունյանին, երբ նա Սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովի նախագահն էր: Ասել եմ, որ Դուք միջազգայնորեն ՍԴ բարձրագույն մարմինների անդամ եք, Վենետիկի հանձնաժողովի անդամ եք, մյուսները, նույն դատարանի անդամներն էլ թող երկար գործեն և միջազգային ասպարեզում էլ իրենց դրսևորեն: Պետք է նշեմ նաև, որ շատ առաջավոր երկրներից երբ գալիս էին մեր դատարան կամ մենք էինք գնում, հետո իրենք հատուկ մարդիկ էին ուղարկում, որպեսզի գային, մեր Սահմանադրական դատարանի փորձն ուսումնասիրեին, որպեսզի հետո գնային, իրենց մոտ իրացնեին: Մեր ՍԴ-ն շատ բարձր համբավ է ունեցել միջազգային ասպարեզում:
Զրուցեց՝ Մերի Մարտիրոսյանը